NL
.
'Pano' onderzoekt getuigenissen over politiegeweld: 'Op dat moment dacht ik dat hij dood was'
Bron: www.vrt.be
'Pano' onderzoekt getuigenissen over politiegeweld: 'Op dat moment dacht ik dat hij dood was'
"Pano" onderzoekt getuigenissen over politiegeweld: "Op dat moment dacht ik dat hij dood was"

"Pano" onderzoekt getuigenissen van politiegeweld dat buiten proportie lijkt én waar beelden van bestaan. Maar net dat filmen van de politie lokt soms extra reactie uit. Hoe moet de politie daarmee omgaan? Geweldbeheersing is een onderdeel van de politieopleiding, maar experten stellen vragen bij de duur van die opleiding.

"Pano, Geweld Geoorloofd?", kan u vanavond bekijken om 21.25 uur op Eén en op VRT NWS. De uitzending herbekijken kan ook via VRT NU.

Het lijkt wel alsof burgers sneller dan vroeger de smartphone boven halen om politie-interventies te filmen. Niet altijd gemakkelijk voor de politie, maar de beelden kunnen achteraf een krachtig bewijsmiddel zijn. Dat was ook wat de vrienden van Adam en Kagiso dachten, die maandagavond midden december op de Dageraadplaats in Antwerpen.
"Zijn jullie misschien racistisch?"

Adam en Kagiso zijn allebei 16 en beste vrienden. Op 14 december willen ze het einde van de examens vieren met klasgenoten. Ze zitten met een tiental jongeren samen op de Dageraadplaats. Dat trekt de aandacht van de politie die controleert op het naleven van de corona-maatregelen. Er zijn combi's te zien rond het plein en heel wat klasgenoten vertrekken. Maar een paar jongeren blijven, ook Kagiso. Het komt tot een hevige discussie met de politie en Adam ziet hoe Kagiso, die zwart is, verschillende keren geduwd wordt. Hij wil antwoorden van de politie en gaat vragen of ze misschien racistisch zijn. Maar dan loopt het mis en wordt Adam op de grond geduwd.

Vanaf dan gaan de camera's aan: verschillende vrienden van Adam en Kagiso die nog in de buurt zijn, beginnen te filmen hoe Adam op de grond in bedwang gehouden wordt door drie politiemensen. Kagiso ziet het ook en wil zijn beste vriend gaan helpen. En dan is in beeld te zien hoe hij een vuistslag in het gezicht krijgt en bewusteloos neervalt: "Waarom ik, dat is de vraag? Ik kan misschien begrijpen dat je iemand slaat als die met een wapen of zoiets op u komt afgelopen of dat je je echt bedreigd voelt, maar ik deed niets waardoor hij zich bedreigd kon voelen. Dus ik snapte en snap nog steeds echt niet waarom hij dat heeft gedaan", vertelt Kagiso. Adam ziet alles gebeuren terwijl hij nog tegen de grond geduwd wordt: "Die slepen jouw beste vriend voor jouw ogen, knock-out, met zijn ogen open. Op dat moment, ga je uit van het ergste. Ja, op dat moment dacht ik dat hij dood was."

De ouders van Adam en Kagiso dienden een klacht in bij het parket, maar ook de politie van Antwerpen opende meteen na de feiten op eigen initiatief een intern onderzoek. Beide onderzoeken lopen nog. "Pano" vroeg Antwerps burgemeester Bart De Wever (N-VA) om een reactie, maar als betrokken tuchtoverheid mag hij geen uitspraken doen over dit concrete incident. Ook het parket kan geen details geven omwille van het lopend onderzoek.
Mag je de politie filmen?

Op de beelden is te zien hoe een politieagent zegt dat er niet gefilmd mag worden. Maar hoe zit dat wettelijk? Professor criminologie aan de VUB, Sofie De Kimpe, legt uit dat er marge is voor interpretatie: "Er is in België geen wet die filmen toelaat of verbiedt. Het mag eigenlijk alleen maar als er een maatschappelijk nut aan verbonden is. En hier hebben we natuurlijk de interpretatie: als jij denkt dat daar iets aan het gebeuren is, dat eigenlijk niet oké is, dat de politie daar zijn boekje te buiten gaat, dan mag dat gefilmd worden. Natuurlijk is het aan de rechter om achteraf te oordelen of het maatschappelijk nuttig was of niet."
De kracht van beelden

In zaken van politiegeweld gaat de camera vaak pas aan wanneer het conflict al volop aan de gang is. Maar bij Samer, de uitbater van een restaurant in het Brusselse Sint-Gillis, start de opname uitzonderlijk nog vóór Samer zijn zaak binnenkomt. De bewakingscamera in zijn restaurant laat namelijk zien dat de politie dan al aanwezig is voor een coronacontrole. Samer gaat de documenten halen om te bewijzen dat hij met alles in orde is, maar ondertussen controleert de politie zijn personeel. Eén werknemer blijkt een vervallen verblijfsvergunning te hebben. Wanneer Samer terug is, ziet hij hoe de man geboeid wordt meegenomen. Samer begrijpt er niets van en haalt zijn smartphone boven om te filmen. Vervolgens is op de bewakingsbeelden te zien hoe de situatie escaleert.

"Ze zijn met hun matrak beginnen te slaan. Ze hebben mijn zus en mijn vader geduwd. En daarna hebben ze me een kniestoot in de buik gegeven omdat ik wilde voorkomen dat de politie mijn vrouwelijke personeelsleden zou slaan", vertelt Samer. Bekijk hier hoe de toestand in het restaurant van Samer escaleert (lees voort onder de video):   

Samer zal later in de versie van de politie lezen dat hij ervan beschuldigd wordt dat hij een politieman een vuistslag heeft gegeven. "Pano" kon de integrale beelden bekijken en kon vaststellen dat Samer op geen enkel ogenblik een vuistslag uitdeelt. "Deze bewakingscamera heb ik geplaatst voor het geval er een dief of inbreker zou komen, maar nu heeft hij gediend om me te beschermen tegen de beschuldigingen van de politie", zegt Samer.

"Pano" vroeg een reactie aan de bevoegde korpschef, maar ook in de zaak van Samer loopt er nog een intern onderzoek bij de politie en kan er niet worden ingegaan op de concrete feiten.
"Politiemensen zijn ook maar mensen"

Omgaan met geweld is een belangrijk onderdeel van de politieopleiding. Er worden technieken aangeleerd om mensen te neutraliseren zonder hen te kwetsen. Volgens Paul Jacobs, zelf gepensioneerd politieman en nu docent aan twee politiescholen, zit dat aspect goed: "Dat wordt heel sterk meegegeven. Daar ben ik wel van overtuigd. Maar natuurlijk, het gaat dan over de realiteit op het terrein, ook de groep die mekaar beïnvloedt. Dat zijn allemaal dingen die meespelen. En hoe je het ook draait of keert, politiemensen zijn ook maar mensen. Als je mensen macht geeft, zijn er toch altijd een paar die macht misbruiken. Macht ontaardt vaak."
"Als je niet kalm blijft, komt het snel tot rellen"

"Pano" gaat ook kijken hoe het op dit ogenblik is om als politieman of -vrouw op straat te komen. We mogen mee met een patrouille van de nabijheidspolitie in Anderlecht, een gemeente waar al jaren spanningen zijn tussen jongeren en politie. Voeg daar nog eens corona en de opgelegde maatregelen aan toe en dan krijg je een moeilijke mix, zegt korpschef Jurgen De Landsheer: "Het is niet zeer bemoedigend om op dit moment als politieman of politievrouw in Brussel op straat te lopen. En dan krijg je af en toe, ik ben er zeker van dat dat gebeurt, overdreven geweld, disproportioneel. Maar het blijven ook mensen die misschien gedurende een half uur, een uur uitgedaagd worden, bespuwd worden, beschimpt worden. Op een bepaald moment moet je overgaan tot actie."

    Het is niet zeer bemoedigend om op dit moment als politieman of politievrouw in Brussel op straat te lopen
    Korpschef Jurgen De Landsheer

"Pano" volgt politiemannen Robert en Murat, allebei zelf opgegroeid in Brussel. Na jaren werk lijken ze erin geslaagd een band op te bouwen met de jongeren van de buurt. Maar het blijft alert zijn, vertelt Robert: "De jongeren houden ervan te testen en te provoceren. Maar wij moeten professioneel en rustig blijven. Als je niet kalm blijft, komt het snel tot rellen en heb je de situatie niet meer onder controle", vertelt Robert in dit fragment (lees voort onder de video):
Maar wat als er geen beelden bestaan?

Eind januari is er in Brussel een verboden betoging tegen klassenjustitie en politiegeweld. De politie is massaal aanwezig en die dag worden er meer dan 230 mensen opgepakt, onder wie 86 minderjarigen. De 16-jarige Pirly is één van hen. Hij ging met vrienden uit nieuwsgierigheid naar de manifestatie kijken, maar raakt ingesloten en wordt overgebracht naar de kazerne van Etterbeek. Daar ziet hij hoe andere jongeren geslagen worden door de politie. En dan komen de politiemannen ook zijn cel in: "Een eerste politieman gaf me een slag op de achterkant van mijn hoofd en daarna ging het snel. Opeens lag ik op de grond en hebben vijf politiemannen me met hun laarzen geschopt", vertelt Pirly. Met een bloedneus mag hij uiteindelijk de kazerne verlaten. Er hangen geen camera's in de kazerne en bij Pirly in de cel moest iedereen de telefoon afgeven. In een andere cel maakt men deze beelden (lees voort onder de video):

Beelden van het geweld tegen Pirly zijn er dus niet. Het is het woord van een 16-jarige tegen dat van de politie. Maar een maand na de feiten zal een tiental Brusselse agenten zélf verklaren dat er minderjarigen brutaal geslagen werden in de cellen, zonder reactie van de chefs ter plaatse. Het parket van Brussel is bezig met een onderzoek.
"Langere opleiding betekent beter omgaan met geweld"

De politieopleiding zelf duurt in ons land één jaar, daarna volgt nog een stage van zes maanden. Té kort, vindt criminologe Sofie De Kimpe: "Je kan niet heel die moeilijkheid van dat beroep in dat één jaar meegeven. We zien toch wel, vooral in het buitenland, waar politiemensen langer opgeleid zijn, dat die flexibeler zijn,  meer empathie hebben, veel beter omgaan ook met geweld. En belangrijk is ook dat ze veel meer sociale vaardigheden hebben en communicatievaardigheden." De Kimpe doet dan ook een oproep aan de politiek om de politieopleiding uit te breiden tot drie jaar.
Terug