NL
.
Hoe houd je corona buiten Afrika?
Hoe houd je corona buiten Afrika?


Een raadsel, vonden Europese 'experts' het lage aantal Afrikaanse coronagevallen. Ze konden zich gewoon niet voorstellen dat het continent op eigen benen kan staan, ziet Mali-correspondent Bram Posthumus. 'Zijn ze vergeten dat West-Afrika er al eerder in slaagde een epidemie in te dammen?'

Een bericht op de website van Radio France Internationale, begin maart: vijftien Italiaanse toeristen in Mauritanië opgepakt en naar huis gestuurd. Bij aankomst in de hoofdstad Nouakchott hadden ze te horen gekregen dat ze in hun hotel moesten blijven. De autoriteiten wilden ze in quarantaine houden totdat zeker was dat de toeristen, afkomstig uit een coronahotspot, geen gevaar zouden vormen voor de volksgezondheid. Daar hadden de Italianen geen trek in: ze vertrokken de volgende ochtend tóch uit hun hotel. 90 kilometer buiten de hoofdstad kwam er een eind aan de pret. Ze werden opgepakt en kregen de keuze: hier in quarantaine of naar huis. Ze kozen voor het laatste.
Lage coronacijfers in Afrika 'een raadsel'?

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie kent Mauritanië vrijdagochtend zes gevallen van het nieuwe virus; Ivoorkust 194. Het zwaarst getroffen land op het Afrikaanse continent is Zuid-Afrika, met 1462 gevallen, daarna Egypte met 865. Dat lijkt op het eerste gezicht weinig, zo vonden sommige zelfgenoegzame experts ook. Het internationale televisiestation France24 heeft ergens in de studio een blik oudere witte mannen staan die met grote regelmaat hun opwachting komen maken. Een van hen, werkzaam bij het gerenommeerde onderzoeksinstituut Institut Pasteur, vond dat lage cijfer 'een raadsel'.

Hoe haalt Afrika het in haar eigenwijze hoofd? Zomaar de rol weigeren die voor haar in elke grote crisis is weggelegd, die van onbetwist epicentrum van vreselijke ziektes, angstaanjagende epidemieën en ander groot leed! Maar wellicht was onze expert vergeten dat er in 2014 en 2015 al een epidemie heerste in delen van West-Afrika: ebola. En misschien was het de expert ook ontgaan dat tijdens die epidemie vier landen erin slaagden ebola in te dammen: Mali, Senegal, Nigeria en Ivoorkust.
De succesverhalen van ebola

In Mali was de drijvende kracht achter de aanpak de toenmalige minister van Gezondheidszorg en Openbare Hygiëne, Samba Sow. Een man die opgroeide in een van de meest berooide buurten van de Malinese hoofdstad Bamako, maar dankzij de steun en het harde werk van zijn ouders zijn school kon afmaken en een internationale carrière in de medische wetenschap kon najagen.

Toen ebola in Mali arriveerde, leidde Sow een speciaal opgezet crisiscentrum dat tot doel had de ziekte zoveel mogelijk buiten de poort te houden. Dat lukte, dankzij de tactiek die we ook nu weer intensief en succesvol toegepast zien worden in bijvoorbeeld Zuid-Korea: vroeg identificeren, de patiënt isoleren, nagaan met wie de patiënt in contact is geweest, die ook traceren en waar nodig isoleren en behandelen.

Mali werd gespaard en Sow is inmiddels speciaal corona-adviseur voor de WHO in Mali. Ook Senegal, dat dezelfde methode toepaste in de metropool Dakar, ontsprong behendig de dans. Ivoorkust gebruikte een combinatie van intensieve gezondheidscontroles en lokaal gewortelde informatiecampagnes in de grensstreek met Guinee en Liberia, met succes. En ook Nigeria kreeg het voor elkaar. In juli arriveerde een passagier uit Liberia die op het vliegveld van Lagos, een stad met twintig miljoen inwoners, in elkaar zakte. Diagnose: ebola. Groot alarm. Drie maanden later werd Nigeria ebolavrij verklaard.

In West-Afrika is ontzettend veel kennis aanwezig over het volgen en indammen van een epidemie. Maar ja: zulke succesverhalen halen de wereldpers niet of nauwelijks. Dus kunnen we het de expert op France24 misschien niet eens kwalijk nemen dat hij er niet van wist. Toch had hij op z'n minst kunnen vertellen dat het Institut Pasteur - de vestiging in Dakar welteverstaan - bezig was met het ontwikkelen van een sneltest op COVID-19, bedoeld om samen met een Brits en een Senegalees bedrijf over het continent uit te rollen. Dat programma was namelijk al aan de gang terwijl hij op tv aan het orakelen was.
Afrika weet: het begint bij testen

Dat er in Guinee (waar ebola begon) en het aangrenzende Liberia en Sierra Leone wel duizenden mensen stierven, kwam doordat de gezondheidszorgsystemen waren weggevaagd door oorlog, of ingestort na langdurige verwaarlozing onder (semi)militair bewind (in het geval van Guinee).

Dit continent van meer dan vijftig landen heeft meer dan vijftig verschillende zorgsystemen van wisselende sterkte en kwaliteit. Ook nu is praten over 'Afrika' als ware het één land zinloos. Het simplistische idee 'als corona in Afrika komt, dan zullen er heel veel mensen doodgaan', is te gemakkelijk en te vaak ingegeven door ronduit racistische onderliggende gedachtes: 'Ze kunnen toch niks daar in Afrika.' Misschien moeten mensen die dat denken eens met Samba Sow gaan praten.

Het is waar: veel Afrikaanse landen hebben geen state-of-the-art gezondheidssysteem à la Zuid-Korea. En daarom ligt de nadruk op preventie: zorgen dat je zo min mogelijk gevallen binnenkrijgt. Het hele continent zit op slot. Geen vluchten, alleen nog grensverkeer voor essentiële goederen: medicijnen, voedsel, brandstof. Bars, restaurants en nachtclubs zijn dicht. In veel steden bestaat een avondklok die hardhandig gehandhaafd wordt, soms té hardhandig. In Dakar, Ouagadougou en Abidjan werd bezwaar gemaakt tegen de losse wapenstokken van de politie, terwijl in Kenia een golf van verontwaardiging losbarstte nadat agenten hadden ingemept op mensen die juist op tijd thuis hadden willen zijn.

Vitaal bij preventie is testen, weten Afrikaanse beleidsmakers beter dan wie dan ook. Er moeten dus test-kits komen. De Chinese miljardair Jack Ma, de man achter webwinkel Alibaba, besloot een miljoen van die kits plus gezichtsmaskers en beschermende beroepskleding aan tientallen Afrikaanse landen te doneren. De verspreiding daarvan werd gedaan door Ethiopian Airlines, Afrika's grootste luchtvaartmaatschappij met routes naar 62 steden en 123 vliegtuigen die - Afrika zit op slot, weet u nog? - momenteel werkloos zijn.

Eerder was er trouwens nog forse kritiek op de luchtvaartmaatschappij, omdat die tijdens de aanvang van de coronacrisis bleef doorvliegen naar zijn vijf Chinese bestemmingen. Maar Ethiopian bezorgde in zes dagen tijd dat broodnodige materiaal in 46 landen en herstelde zo zijn imago. Bijvoorbeeld in de Malinese hoofdstad Bamako, waar Mali's huidige minister van Gezondheidszorg, Michel Sidibé, de middelen in ontvangst nam.

    Avec le min. des Transports et l'Ambassadeur de Chine, heureux de recevoir ce jour au nom du Chef de l'Etat un don du Gov chinois et de la Fondation Jack Ma 20 000 tests, 100 000 masques & 1000 tenues. Ce don permettra de renforcer notre stock & dispositif de riposte au COVID-19. pic.twitter.com/yHZEwP3smj

    — Michel Sidibé (@MichelSidibe) March 27, 2020

Hulp is dus welkom. Maar het lijkt de duizenden buitenlandse ngo's op dit continent nog altijd te ontgaan wat mensen allemaal zelf doen. Een dag nadat de eerste twee coronagevallen in Mali werden gesignaleerd, eind maart, veranderde er iets op straat in Bamako. Bij supermarkten, apotheken, bankgebouwen en andere drukbezochte plekken, stonden als bij toverslag waterreservoirs buiten, met een kraantje en een stuk zeep en de dringende uitnodiging de handen te wassen. Bij apotheken werd iedereen ook verzocht de handen nog eens extra te ontsmetten met gel. Had Oxfam daar soms voor gezorgd?

Op hun website krijg je indruk van wel. 'In vele landen hebben we de de bewustwording rond hygiëne opgeschaald...' Maar als er nu één ding is waar iedere inwoner van West-Afrika van jongs af aan mee wordt geïndoctrineerd, dan is het wel persoonlijke hygiëne. Anderen mogen me aanvullen waar het elders betreft. Ik begrijp die zucht naar relevantie onder ngo's tijdens de nieuwe crisis. Maar dan heb ik nog wel een gevalletje voor ze. Een filmpje van een witte dame die uit een Ghanese winkel wordt verwijderd omdat ze weigert haar handen te wassen, werd met grote instemming verspreid op Twitter.
Nu we het toch over buitenlandse bezoekers hebben

De eerste golf coronagevallen in Afrika kwam vooral uit Europa. Mensen die het vliegtuig uitstapten dat was vertrokken uit Parijs, Milaan, Madrid, Brussel. Een Franse pensionado bleek bij terugkomst in Senegal het virus te hebben meegenomen. Een als 'Europese man' omschreven persoon werd positief getest in Mauritanië. Een Franse paspoorthouder in Kameroen. De conclusie volgde snel: we importeren dit uit Europa. Dus wat moet je doen om die epidemie te beheersen? Hou iedereen die uit Europa komt in de gaten. Dat kunnen natuurlijk mensen zijn die op familiebezoek zijn geweest, maar ook en vooral mensen die er Europees uitzien. Het werkt, al doet het een beetje denken aan wat immigratiedienders bij Europese grenzen doen met reizigers uit Afrika, toch?

Nou, nee. Die poortwachters op de Europese grenzen concentreren zich op mensen van kleur omdat ze mensen van kleur zijn. Dat is irrationeel en bovendien strafbaar om twee redenen: het is willekeur en het is racisme. Wanneer wordt dáár eens op gehandhaafd?

Dit geldt niet voor reizigers in omgekeerde richting. Europa is, tot de Verenigde Staten de ongelukkige fakkel overnemen, dé corona-brandhaard van de wereld. Extra screenen van mensen uit Europa is rationeel en verstandig. Daar komt nog een historische dimensie bij. Toen de zelfbenoemde witte 'ontdekkingsreizigers' uit Europa vertrokken, namen ze ook ziektes mee die in de gebieden die ze dachten ontdekt te hebben nog niet bestonden. De gevolgen zijn bekend. In Noord- en Zuid-Amerika werden complete volken gedecimeerd. Dat is een lot waar Afrikanen begrijpelijkerwijs geen zin in hebben.

Dit is een vertaalde en bewerkte versie van een blog die eerder verscheen op het weblog van Bram Posthumus, Yoff Tales.
Terug