NL
.
Thom Hoffman toont Indië vol repressie, racisme en destructie
Bron: nrc.nl
Acteur en fotograaf Thom Hoffman heeft een boek samengesteld met deels weinig bekende, historische foto's over Nederlands-Indië. Het is een breuk met het nostalgische koloniale 'tempo doeloe'-beeld. Let op: sommige beelden kunnen door lezers als schokkend worden ervaren.

Het 'mooi Indië' van in het wit gestoken heren en dames op voorgalerijen, van vulkaanlandschappen of wuivende palmenstranden is ver weg in het nieuwe historische fotoboek met zelden getoonde beelden, dat acteur/fotograaf Thom Hoffman heeft samengesteld. Uit zijn boek Een verborgen geschiedenis , dat volgende week wordt gepresenteerd, doemt een nieuw beeld op van de voormalige Nederlandse kolonie. Door de periodisering, van 1814 tot 1950 met inbegrip van de Japanse bezetting (1942-1945), wordt voor het eerst de continuïteit in beeld gebracht van de koloniale geschiedenis. Door een andere keuze van beeld dan tot nu toe gebruikelijk, de ondertitel van het boek is ook Anders kijken naar Nederlands-Indië, probeert Hoffman, die zelf Indische wortels heeft, de geschiedschrijving van 'tempo doeloe' te dekoloniseren.

Gewelddadige onderwerping
De exploitatie van de uitgestrekte archipel, waar de Nederlandse aanwezigheid om begonnen was, gedurende de negentiende eeuw is nadrukkelijk zichtbaar in de foto's. Verwoeste landschappen door bijvoorbeeld mijnbouw, houtkap, oliewinning bepalen het beeld. Verder: onderschikking van de Indonesische bevolking in een onverbiddelijke hiërarchie. Een bevolking die op de beelden voor 1900 meestal massaal hurkend of bezig met zware arbeid in beeld komt. Boven hen gesteld zijn hun 'inlandse' vorsten en daarboven de witte mannen in nog wittere tropenuniforms.

En Hoffman toont vooral ook de gewelddadige onderwerping van de bevolkingsgroepen op de verschillende eilanden. Onverbiddelijke zwart-wit foto's onttoveren de koloniale mythe van de zachtmoedige en meegaande bevolking die aan de hand van de koloniale resident, de 'oudere broer', tot beschaving en welvaart werd gebracht. In realiteit waren veldtochten tegen opstandige Indonesiërs aan de orde van de dag.

De schrijnende beelden tonen slachtpartijen in Atjeh begin vorige eeuw, waarbij hele dorpen werden omgebracht. Op sommige foto's is zichtbaar dat hier en daar nog een verdwaasde peuter naast de dode lichamen van verwanten zit. De foto's van de puputans, de massale zelfmoorden door Balinezen, die begin vorige eeuw geconfronteerd met de Nederlandse militaire overmacht de voorkeur gaven aan de zelfgekozen dood.

Het zijn beelden die rijmen met de relatief weinige foto's die er zijn van het structureel geweld dat Nederlandse troepen na 1946 toepasten om de kolonie weer in bezit te nemen na de proclamatie van de Republiek Indonesië in augustus 1945. De foto van dorpelingen van de toenmalige Kampong Barroe in Zuid-Sulawesi die werden geëxecuteerd door manschappen van kapitein Raymond Westerling laat zien dat zijn beruchte 'methode' in feite al veel langer standaard werd toegepast door het koloniale leger.

Rust en orde door repressie
De beelden van de Indonesië-oorlog die Hoffman selecteerde laten ook het verschil zien tussen dat wat volgens de Nederlandse autoriteiten geschikt was voor het 'thuisfront' en de werkelijkheid. Tegenover de foto van het hijsen van de driekleur op West-Timor met juichende Indonesiërs, het beeld van een Nederlandse militair in dekking met naast zich een gesneuvelde collega.

De relativering van het beeld van het beschaafde Nederlands-Indië waar rust en orde gangbaar was, wordt ook onderstreept door foto's van ontspoorde treinstellen: het resultaat van een communistische aanslag in 1924. En beelden van de repressie die daarop volgde, in het beruchte kamp Boven-Digoel waar politieke gevangen werden opgesloten. Dat de NSB vaste grond onder de voeten had in het Nederlands-Indië van de jaren dertig was bekend. Het boek toont zeldzame beelden van NSB-leider Anton Mussert onthaald met de Hitler-groet in Surabaya. "In Indië is reeds een fascistisch regime," volgens Mussert in 1935.

Hoffman kon voor zijn boek, dat gepaard gaat met de expositie Dossier Indië in het Rotterdams Wereldmuseum en filmvoorstellingen in het theater Lantaren Venster in Rotterdam, gebruik maken van de collecties van vijftien Nederlandse musea. Met het Netwerk Digitaal Erfgoed is hij ook bezig met het oprichten van de Beeldbank Nederlands-Indië (BBNI) met als doel "de Indische fotoschatten" voor iedereen toegankelijk te maken.
Terug