NL
.
Een golf van extreemrechts geweld en de media blijven verder prutsen
Een golf van extreemrechts geweld en de media blijven verder prutsen
De lijst met extreemrechtse terreuraanslagen wordt lang, heel lang. De massamoordenaar die nog geen half jaar geleden in een moskee in Christchurch 51 mensen doodschoot, leverde ondertussen al twee copycats op. Amper anderhalve maand na die aanslag in Nieuw-Zeeland viel een 19-jarige man een synagoge binnen in Poway, California. Hij vermoordde één vrouw en verwondde drie anderen. Ook hij zette een manifest op het extremistische forum 8chan en verwees expliciet naar de aanslag in Christchurch. Zaterdag vermoordde een racist 20 mensen in een Walmart in El Paso. Opnieuw hetzelfde scenario: een manifest met waanzinnige racistische samenzweringstheorieën op 8chan en een verwijzing naar Christchurch.

Eind juli schoot een extremist drie mensen dood op een festival in Gilroy, California. De FBI ontdekte dat hij een lijst met doelwitten bijhield waarop ngo's, overheidsgebouwen en religieuze organisaties stonden. In Canada is de politie nog altijd op zoek naar twee jongemannen die verdacht worden van drie moorden. Eén van de verdachten pronkte op internetfora met nazikentekens en wapens.

In Duitsland werd de lokale CDU-politicus Walter Lübcke - die bekend stond om zijn pro-migratiestandpunten - vermoord door een neonazi die eerder al veroordeeld was voor een poging om een aanslag te plegen tegen een asielcentrum. In juli ontplofte een bom bij een politica van Die Linke. In 2016 was er in Duitsland ook al een schietpartij in een winkelcentrum die aan 9 mensen het leven kostte. De schutter dweepte met de massamoordenaar die exact vijf jaar eerder op het eiland Utoya 69 jongeren doodschoot.

En dan waren er ook nog de moord op het Britse parlementslid Jo Cox, de rechtse extremist die in Londen met een busje inreed op moskeebezoekers, de aanslag op het Islamic Cultural Center in Quebec, de schutter in een school in Parkland, Florida, die in een privéconversatie op Instagram opschepte met het antwoord dat hij gekregen had op zijn brief aan Trump, de man die in een trein in Portland twee mensen doodstak en op Facebook had geschreven: "If Donald Trump is the Next Hitler then I am joining his SS".

Eén ding is zeker: deze lijst gaat de komende maanden en jaren nog veel langer worden. Dat was ook de boodschap van een FBI-directeur vorige maand in het Amerikaanse congres: "Gewelddadige witte supremacisten zijn de afgelopen jaren verantwoordelijk geweest voor de meest dodelijke incidenten met binnenlandse terroristen en de FBI oordeelt dat de bedreiging van racistische gewelddadige extremisten zal doorgaan."

België

Ook in België neemt het aantal gevallen van racistische agressie toe en is het bang afwachten op een eerste grote aanslag. De Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) sloeg vorig jaar al alarm. Eén op vijf gemeenten vangt signalen op van rechts-extremisme: 'Het verheerlijken van extreme daden, het dragen van een hakenkruis, wapenbezit, anti-islamsentimenten, enzovoort'.

De omgevingsfactoren in ons land zijn niet zo verschillend van die in Duitsland of het Verenigd Koninkrijk: extreemrechtse krachten die heel actief zijn op sociale media, ijverige extreemrechtse groupuscules, een onverwerkt koloniaal en gewelddadig verleden, psychische zorg die ver achterblijft op de noden en prominente politici en opiniemakers als megafoon van extreme boodschappen.

In dat heel gevaarlijke klimaat dragen media een enorme verantwoordelijkheid. Harvard publiceerde onlangs tien tips om als journalist om te gaan met extreemrechts. En wat blijkt zonder enige verrassing: de Vlaamse media zondigen consequent tegen alle regels. Bij De Morgen hebben ze de tips gelezen. Dinsdag citeerden ze er zelfs uit: "Regel één is de duidelijkste van allemaal: journalisten moeten zich bewust zijn dat ze de boodschap van de dader versterken. Zo raden de onderzoekers ook af om racisten te interviewen, en als er dan toch een statement in een artikel moet: parafraseer dan. Ga niet mee in de bewoordingen van het extreemrechtse vocabularium."

Duidelijker kan inderdaad niet. Maar wat stond er op precies hetzelfde moment op website van de krant? 'Bolsonaro wil criminelen laten "sterven als kakkerlakken" met nieuwe wet'. Exact hoe het niet moet dus. Die titel is de uiting van een heel boosaardig mechanisme. Extreemrechtse potentaten als Bolsonaro zijn leveranciers geworden van spektakel. Hun meest waanzinnige uitspraken worden in titels gegooid, omdat dat clicks oplevert van voorstanders én van verontwaardigde tegenstanders.

Op een nieuwssite als Het Laatste Nieuws zijn artikels met de titel 'Dries Van Langenhove deed dit of zei dat' een populair en gemakzuchtig genre geworden. Dat geldt ook voor de eindeloze reeks artikels over tweets (!) van Francken.

Sommige mediafiguren zijn daar zeer cynisch over zoals de CEO van de Amerikaanse nieuwszender CBS die over de spektakelwaarde van Trump zei: "It may not be good for America, but it's damn good for CBS". Anderen geloven misschien dat ze door die uitspraken te brengen extreemrechtse figuren ontmaskeren. Kijk eens hoe extreem die en die is! Na alle verkiezingsoverwinningen van het Vlaams Belang en de fall-out van de Pano-reportage over Schild & Vrienden zouden ze wel beter moeten weten.

Harvard raadt dus aan om racisten niet te interviewen. Alle media zondigen daar tegen. Op de VRT mogen Vlaams Belang-kopstukken in alle mogelijke formats van de nieuwsdienst opdraven. De openbare omroep lapt daarmee haar eigen interne regels aan de laars. Die zeggen namelijk:

"Extreme meningen moeten aan bod kunnen komen. Maar maak dan ook duidelijk dat het om een extreme mening gaat. Geef er gewicht en context aan. En kies dan liever voor een vooropname, dan voor een rechtstreeks gesprek."

Ketnet bestond het zelfs om de Vlaams Belang-voorzitter in een verkiezingsprogramma vrolijk te laten dansen omringd door kinderen.

Een interview in De Morgen leverde ooit deze parel op. "Ik denk dat we onze identiteit eerst moeten herwaarderen en attractief maken, om te tonen aan mensen met een migratie­achtergrond dat wij een warme samenleving zijn. Dat het voor hen de moeite waard is om zich te integreren."

Deze wollige woorden komen uit de mond van ... Dries Van Langenhove en werden braaf gepubliceerd in De Morgen van 10 maart 2018. In diezelfde periode postte DVL de meest gore memes op de fora van zijn extreemrechtse club en voerde hij digitale raids uit op linkse bewegingen aan de universiteit van Gent.
Samenzweringstheorieën reproduceren

Ook bij de verslaggeving over de extreemrechtse terreuraanslag in El Paso maakte de VRT het bont. Minstens op zo'n moment zou je van journalisten toch enige waakzaamheid mogen verwachten. VS-correspondent Bjorn Soenens presteerde het om de waanzinnige samenzweringstheorie van de dader gewoon na te praten.

"In het manifest spreekt Crusius de vrees uit dat de mensen die nu de meerderheid uitmaken in de VS de minderheid zullen worden. "Dat is ook een demografische realiteit", legt Soenens uit. "Nu al worden er meer latinokinderen geboren in de VS dan blanke kinderen."

Soenens verwijst hier naar de 'omvolkingstheorie', maar vat die op een compleet onschuldige manier samen. Wat betekent dat: 'de mensen die nu de meerderheid uitmaken'? De werknemers? De vrouwen? Nee, witte mensen, een historisch heel beladen sociale constructie. De omvolkingstheorie gaat trouwens niet over demografie. Het is een kwaadaardige samenzweringstheorie die stelt dat een linkse 'elite' de witte bevolking probeert te vervangen door mensen van kleur. Deze fascistische theorie drijft extremisten tot geweld, zoals we dit jaar alleen al verschillende keren konden zien.

Wat Soenens beweert over het aantal latinokinderen is dan ook nog eens complete onzin. Er worden nog altijd meer dan dubbel zoveel witte kinderen geboren als kinderen met een Latijns-Amerikaanse achtergrond.

De omvolkingstheorie circuleert niet alleen in de donkerste krochten van het internet. Mainstreampolitici gaan er ook mee aan de haal. N-VA-kopstuk Theo Francken gebruikt bijvoorbeeld heel regelmatig de hashtag #wegmetons om hoaxes de wereld in te sturen over kerstmarkten die een andere naam krijgen of kruisjes die verdwijnen. Zelfde boodschap, andere verpakking. We hebben journalisten nodig die dat duiden en die dat niet brengen als afleveringen van de grote Francken-show.
Enerzijds, anderzijds

Eén van de problemen die opduiken bij het navolgen van de tips van Harvard is dat traditionele media en journalisten er zelf als de dood voor zijn om iemand van racisme te beschuldigen. De Morgen titelde vorige maand bijvoorbeeld dat "Trump onder vuur lag na 'racistische aanvallen'". 'Racistische aanvallen' tussen aanhalingstekens dus. Dat is merkwaardig aangezien ze dat bij pakweg Corbyn niet doen. Als Labour van antisemitisme beschuldigd wordt, vallen de aanhalingstekens weg.

Journalist Dan Rather - die 24 jaar lang het nieuws las op CBS - vatte het deze week goed samen. "Sometimes there is a right and a wrong. It is the job of the journalist to not distort or hide that truth." In plaats van een onderscheid te maken tussen 'right and wrong' zetten journalisten de twee liever tegenover elkaar, alsof het waren zijn die op de markt aangeboden worden.
Dit is niets nieuws

Van die andere belangrijke tip van Harvard kunnen we enkel dromen. Beschouw racisme en racistisch extremisme niet als een recente ontwikkeling. Het zijn geen nieuwe fenomenen. De VS zijn een natie die gebouwd werd op een genocide, slavernij en onnoemelijk veel leed in de Global South. Datzelfde geldt voor alle andere landen die geconfronteerd worden met dit hedendaagse extremisme.

Professor Eddie Glaude van Princeton legde in een emotioneel beladen tussenkomst op MSNBC de vinger op de wonde. "We weten dat dit land al heel lang politiek bedrijft op basis van die haat. Het is dus makkelijk om de schuld op de schouders van Trump alleen te laden. En als we daar niet voorbij geraken, kunnen we dat niet op hem steken. ... Ofwel gaan we dit veranderen, ofwel gaan we het elke keer opnieuw, opnieuw en opnieuw doen. En kinderen zullen opgroeien zonder moeders en vaders, ooms en tantes, vrienden - terwijl wij bezig zijn witte mensen te overtuigen om eindelijk die geschiedenis achter zich te laten of om eindelijk een geschiedenis te omarmen die hen kan bevrijden van wit te zijn. Eindelijk, eindelijk."

Dat perspectief zal je zelden lezen in kranten of horen op tv. We zullen het de komende maanden en jaren nochtans hard nodig hebben.
Terug