NL
.
'Was ik vandaag immigrant, dan was het waarschijnlijk heel anders gelopen met mij'
'Was ik vandaag immigrant, dan was het waarschijnlijk heel anders gelopen met mij'
Op 9 december is het de Internationale Dag tegen Genocide. Daarom spraken we met Jaspe Azabe Habarurema (25). Haar ouders ontvluchtten Rwanda toen zij nog een baby was, net voor de genocide daar begon. "Sinds ik in België woon, heb ik moeten leren omgaan met racisme."

Na het einde van de Rwandese genocide in 1994, lag het land in puin. Nu, 24 jaar later, likt Rwanda nog steeds zijn wonden. Netflix releasede onlangs de serie Black Earth Rising, een drama over de vervolging van de internationale oorlogsmisdaden gepleegd tijdens de genocide. De serie is populair en maakt veel mensen bewust van wat er in Rwanda gebeurd is. Toch is het nog maar weinig geweten dat de Rwandese volkerenmoord het meest brutale bloedbad van de 20e eeuw was.

Jaspe spreekt met een gemengd accent, Vlaams en Nederlands. Tot haar 12e woonde ze bij onze noorderburen. "Toen ik in Nederland aankwam, verwelkomden de mensen mijn familie met open armen. Mijn hoofddoel was meteen om me aan te passen en in te burgeren. Er viel zoveel te leren en ik wilde echt alles weten en doen om een echte 'Hollander' te worden. Na een tijdje besefte ik dat ik nooit blank, noch Nederlands zou zijn, ook al deed ik alles zoals Nederlanders het deden. Nog later kwam ik tot de conclusie dat ik me eigenlijk altijd aanpaste, dat ik alles deed om anderen te pleasen. Maar dat was niet wie ik echt was. Ik had er ook nooit bij stilgestaan dat ik zwart was. Tot ik op mijn 12e naar België verhuisde. In Nederland zat ik altijd op scholen met een zekere culturele diversiteit. Mijn Belgische school was voor mij een complete schok. Het was de eerste keer dat ik me realiseerde dat ik zwart was. Tot dan had ik totaal geen besef van waar ik thuishoorde en dat begon toen te veranderen."


"Ik denk dat ik mezelf niet kan beperken tot mijn Rwandese deel. Mijn identiteit is nog altijd heel erg 'under construction'. Ik spreek natuurlijk nog Rwandees, maar mijn Swahili ben ik kwijt, omdat ik die taal nog nauweijks hoor. Ik merk wel dat er een aantal culturele 'regels' zijn die ik geërfd heb van mijn ouders. Het is bijvoorbeeld erg belangrijk om attent te zijn op wat er in je omgeving gebeurt. In onze cultuur moet je contact hebben met de wereld. Ik ben ook erg gevoelig aan conflict situaties door die vreselijke oorlog waar we voor gevlucht zijn. Iedere keer ik ergens naartoe ga of als ik een belangrijke beslissing neem, dan is mijn eerste prioriteit mijn veiligheid. Waarschijnlijk ook een overblijfsel uit mijn verleden."

"Ik heb de eerste twee afleveringen van Black Earth Rising bekeken. In één woord: zwaar. Vooral omdat de situaties zo echt aanvoelen en ik zoveel herken van wat mijn ouders me hebben verteld. Maar de serie is een goed initiatief, noodzakelijk zelfs, denk ik. In Europa wordt er op school niet veel verteld over internationale conflicten en incidenten. Vooral wat het Afrikaanse continent betreft. Ik heb daar nogal gemengde gevoelens bij, omdat veel van de huidige problemen uiteindelijk het resultaat zijn van de Westerse kolonisatie. Kijk bijvoorbeeld naar de geschiedenislessen op Belgische middelbare scholen. Geen enkele leraar heeft mij ooit verteld over de tragedies in Congo. Nochtans was dat de schuld van Belgische kolonisten."

"Het feit dat niemand zich bewust is van de rol die het Westen in Afrika speelde, is niet alleen nadelig voor immigranten, maar ook voor autochtone Belgen. Er is een groot deel van je eigen geschiedenis die je niet begrijpt. Zelfs wanneer er wel sprake is van onderwijs, dan is het erg oppervlakkig en bevooroordeeld. Dat gebrek aan kennis levert vooral veel woede en onbegrip op."

"Een vergelijkbaar voorbeeld is de huidige migratiecrisis in Europa. Ik word razend als ik immigranten zie sterven op zee of als ze een grens willen oversteken. En als ze dan toch een 'veilig' Europees land halen, dan zijn ze daar verre van welkom. Dat had met mij ook kunnen gebeuren, weet je. Ik heb het geluk gehad dat ik al die jaren geleden in een liefdevolle omgeving terecht ben gekomen. Was ik in deze tijd in Nederland aangekomen, dan was het waarschijnlijk een heel ander verhaal geweest. Ik vind die haat naar buitenstaanders toe heel verwarrend. Vooral als je jezelf de vraag stelt: "Waarom staan deze mensen aan onze grenzen?" De Europese landen en hun regeringen zijn daarin ook allesbehalve onschuldig."

"Er valt dus weinig te vinden over de Rwandese cultuur in België. Daarom startte ik RECKLESS op, een magazine dat verhalen verzamelt rond andere culturen en de zoektocht naar identiteit. Ik heb het gevoel dat interculturele verhalen vaak niet aan bod komen, omdat integratie een groot deel van 'de Europese manier' is. Ik ben verhuisd naar België en moest me aanpassen. Ik moest gewoon Belg worden en mijn Rwandese, zelfs mijn Nederlandse bestaan, achterlaten. Veel jongeren krijgen de indruk dat ze monddood worden gemaakt en hun identiteit moeten begraven. Dat is erg pijnlijk. Ondanks de opkomst van gekleurde individuen in de media, nemen België en andere Europese landen een conservatieve houding aan. Maar stap voor stap beginnen dingen te veranderen."

"Rwanda is sinds de genocide ook heel hard veranderd. Mijn moeder ging een paar keer terug en voelde zich een vreemde in het land waar ze opgroeide. Niet alleen de cultuur, maar ook de economische ontwikkeling kreeg een stevige boost. Wist je dat plastic helemaal verboden is in Rwanda? Niet alleen op ecologisch, maar ook op technologisch vlak gaat Rwanda sterk vooruit. De Rwandese president, Paul Kagame, wil het land omvormen tot een Singapore 2.0. Het vermelden van de genocide is er trouwens verboden. Mijn ouders zeggen daarom vaak als grapje dat ze mij nog niet hebben meegenomen omdat ik zo'n grote mond heb.

Ik zou nochtans heel graag mijn grootvader bezoeken. Hij is mijn enige nog levende grootouder en ik heb hem niet meer gezien sinds mijn ouders op de vlucht sloegen. Hij heeft de genocide en de heropbouw van het land van heel dicht meegemaakt. Ik heb zoveel onbeantwoorde vragen en gaten die ik wil opvullen. Ik hoop dat mijn grootvader zijn ervaringen en zijn verhalen over mijn familie op een dag zal kunnen delen met mij. Het neerschrijven van die verhalen over het verleden en hun link naar het heden, geeft ons een kijk op hoe het er echt aan toegegaan is. Ik kan zelf de waarheid niet achterhalen. Maar ik durf erom te wedden dat de verhalen van mijn grootvader en die van andere overlevenden het pad kunnen effenen naar duidelijkere antwoorden."
Terug