NL
.
Ik las in de krant …
Ik las in de krant …
Ik las in de krant dat enkele bewoners van Zeebrugge van plan zijn een knokploeg te vormen om in de kerk op de vuist te gaan met vluchtelingen, die daar door een priester worden geholpen met wat soep, brood en onderdak. Het deed me denken aan een roman van Elvis Peeters uit 2005 die ik, als lesgever, herhaalde malen te lezen heb gegeven aan mijn leerlingen: De ontelbaren. Het is het verhaal van hoe een gezapig Vlaams dorp reageert op de komst van vluchtelingen op hun pleinen, in hun straten en portieken, tenslotte in hun huizen, eerst druppelsgewijs, vervolgens almaar talrijker. Het begint met gestolen aardappelen en bloemkolen en eindigt met helikopters, wegversperringen en machinegeweren. Met tussenin veel begrip en veel onbegrip, goede wil en racistische uithalen, bereidwillige handen en overheidsdiensten die de controle over de situatie almaar meer kwijtraken. Buurtpatrouilles, bewakingsfirma's en tenslotte het leger nemen het initiatief over en het einde zijn bergen lijken die met vuilniswagens worden opgeruimd. Deze evolutie is in het boek ingekaderd in het persoonlijk verhaal van een vluchteling, die op zoek naar geld voor de oversteek, contact maakt met een prostituee die hij belooft mee te nemen, maar uit zelfbehoud besteelt en achterlaat. Laurent van Lancker baseerde zich op dit deel van de roman voor zijn film Brak uit 2015, een bijzonder beklijvende prent. Boek én film: zeer aanbevolen. Vooral vandaag.

Want wat het boek, op visionaire wijze, mij duidelijk maakt zijn vooral twee dingen. Ten eerste: de onvermijdelijkheid van wat er gebeurt. Iedere vluchteling apart maakt zijn keuze om elders een beter leven te zoeken, maar al die keuzes samen worden gestuurd door een anonieme en onvermijdelijke druk. Die druk is de kloof op wereldschaal tussen rijk en arm. Gezien de rijkdom die er is, meer dan genoeg voor iedereen, is die kloof zowel schandalig als absurd. Zolang de wereldeconomie in essentie een economie is die maximale uitbuiting van arbeid en natuur in dienst van winstmaximalisatie als drijfveer heeft, zal die kloof toenemen en zullen de toestanden van waaruit mensen wegvluchten blijven bestaan. Dat is geen mening, geen interpretatie of linkse praat, maar een objectief feit, een onvermijdelijk proces, en niks houdt dat proces tegen. Geen enkele vorm van afschrikking, geen prikkeldraad, geen muren, grenswachten, transitkampen, pushback-operaties, politierazzia's, vernielde tentenkampen of omgehakte bomen. En ook geen wetten, geen stoere taal, geen ferm uitwijzingsbeleid, geen discours over 'echte' en 'onechte' vluchtelingen. De migratie van arm naar rijk is geen probleem van mensensmokkel, aanzuigeffecten of al te soepele mensenrechten, maar een probleem van politieke en economische machtsuitoefening. Van beheerraden, CEO's, lobbygroepen, aandeelhouders, politici en beleidsvoerders allerlei die wakker liggen van winstmarges, concurrentievermogens, handelsbalansen en marktaandelen. Voor wie het fiscaal klimaat belangrijker is dan het echte. En die in de vluchteling zelden of nooit het gevolg zien van waar zij mede de oorzaak van zijn.

Ten tweede: de toenemende intolerantie tegenover medemenselijkheid naar vluchtelingen toe. Vandaag maken we het mee dat een priester die soep uitdeelt doodsbedreigingen krijgt. Een artikel in Het Laatste Nieuws over vermoedelijk honderd verdronkenen van een gekapseisde boot levert digitaal na twee dagen meer dan zeventig lezersreacties op, die op twee of drie na, bulken van het racisme en verschillende keren de humanitaire organisaties aanwijzen als 'de echte criminelen'. Vraag is hoe zulke reacties ontstaan. Spontaan? Natuurlijk niet. Het toenemend racisme en de toenemende ongevoeligheid voor 'andersgekleurd' leed bij gewone mensen heeft alles te maken met gevoelens van angst en de drang naar zelfbescherming. Die angst is opgeklopt en steunt op doembeelden (overspoeling, einde van onze welvaart, dood van de sociale zekerheid, ...). Wie zorgt voor die doembeelden? Wie leert de gewone man dat het verwijderen van 'illegalen' een propere zaak is? Wat leert zo'n knokker-in-spe als hij hoort dat lieden die hulp bieden aan vluchtelingen in het Maximiliaanpark gearresteerd, opgesloten en verhoord worden? Dat een humanitair schip aan de ketting wordt gelegd? Dat de dood van een kind door een politiekogel eigenlijk de schuld van de ouders is? Kortom, wie zorgt voor het opschuiven van de morele grens in de hoofden van zij die straks naar het stemhokje gaan?
Terug