NL
.
Het gevaar van onbewust racisme en wat je ertegen kunt doen
Het gevaar van onbewust racisme en wat je ertegen kunt doen
Geen mens wordt geboren met de gedachte of het gevoel dat een ander onderschikt of minderwaardig is, zelfs niet onbewust

Hoewel de bewering dat we als mensen slechts 10 van ons brein gebruiken inmiddels is weggezet als mythe, kunnen we best toegeven dat we niet volledig weten hoe het brein werkt. Ons vermogen om ratio te gebruiken in het nemen van beslissingen en de voor- en tegens ervan af te wegen, onderscheidt ons van alle andere levende wezens op Aarde. Een flinke verantwoordelijkheid omdat onze daden zo'n groot effect hebben op de wereld om ons heen, dat we haar met onze uitgevoerde ideeën vormgeven. Maar in hoeverre nemen wij op dit moment volledig de verantwoordelijkheid voor al die uitgevoerde ideeën?

Wie er een goed voornemen op nahoudt sinds bijvoorbeeld 1 januari, weet al na een kleine week dat het bewust veranderen van ons onbewust gedrag of denkpatroon een moeilijke klus is. We geven vaak op, omdat we met iedere poging tot verandering geconfronteerd worden met onze drang naar comfort. Het zit in onze natuur om alles te willen houden zoals het is, hoe destructief ons gedrag ook is. We moeten onze onbewuste keuzes daarom eerst een tijd bewust doen en herhalen, om een nieuwe gewoonte aan te leren en in het proces te accepteren dat we ons oncomfortabel zullen voelen, voordat we écht veranderen. Dus geef je goede voornemens vooral nog niet op. Als er werkelijk een deel van ons brein is dat we nog niet bewust gebruiken, kunnen we hier alleen verantwoordelijk voor zijn wanneer we ons ervan bewust worden. "Totdat je het onbewuste bewust maakt, stuurt het je leven aan en zal je het 'het lot' noemen", schreef psychiater en psycholoog Carl Gustav Jung eerder.

Toen ik nog in een flat woonde, deelden we daar een gemeenschappelijke ruimte en één algemene voordeur. Iedereen accepteerde de verantwoordelijkheid om deze ruimte netjes te houden, al kwamen er met regelmaat schoonmakers die ervoor zorgden dat het er fris rook. In die ruimte hing er een briefje met de tekst: "U bent allen verantwoordelijk voor deze ruimte, spreek elkaar erop aan als u iemand iets ziet doen dat tegen de regels ingaat." Vaak was het niet nodig, maar er was een grote bereidheid toe omdat we hielden van die schone plek om de post in op te halen.

In die flat hadden we onze eigen, kleine maatschappij compleet met normen, waarden en regels. Maar hoe werkt dat in de echte maatschappij waarin we leven? Bedrijven zoals H&M dragen een grote verantwoordelijkheid vanwege hun invloed binnen het publieke domein en binnen onze maatschappij, in "onze flat". Wanneer ze die verantwoordelijkheid niet nemen, kunnen wij ze als met een briefje, hierop wijzen. Een zwarte jongen met een trui waarvan de tekst suggereert dat hij de "coolest monkey of the jungle" is lijkt op het oog onschuldig, maar de onzorgvuldigheid van die keuze heeft grote gevolgen.

Ons onderbewustzijn is altijd actief en verduidelijkt de wereld om ons heen door verbanden te leggen of verbanden uit het verleden op te roepen. Net als de associatie tussen zwarte mensen en Zwarte Piet, houdt een associatie tussen een zwarte jongen en een aap geen bewust, maar onbewust racisme in stand. Ons onderbewustzijn is dol op associaties en wordt het verzamelbakje van stereotyperingen, vooroordelen en de archetypen van Carl Jung  als we hier niet bewust mee omgaan. Totdat we de verantwoordelijkheid nemen door er met elkaar over te praten, hoe oncomfortabel ook, gezien de cognitieve dissonantie, zal ons onderbewustzijn vorm blijven geven aan de wereld om ons heen aan de hand van de keuzes die we maken.

Zo begint het met het besef dat zwarte en gekleurde mensen stelselmatig te maken krijgen met microagressies, zo vaak dat we leerden om tussen de regels de werkelijke betekenis van alle gebeurtenissen te lezen. Complimenteer je iemand op het feit dat hij goed Nederlands spreekt, voordat je wist dat hij in Nederland geboren is? Dan heeft je onderbewustzijn zich minimaal een keer aan je geopenbaard. Maar zoiets komt bewust aan bij de ontvanger, die het zich inmiddels niet meer kan veroorloven om niet als een soort vigilante zijn omgeving te bestuderen. Mocht je onschuld zien in de foto die H&M op haar website publiceerde, dan heeft je onderbewustzijn zich aan je geopenbaard. Maar zodra je je ervan bewust bent, veranderen de regels. H&M pikte deze verandering in dynamiek op door de verantwoordelijkheid te nemen, excuses te maken en alle afbeeldingen van de jongen te verwijderen. En of je die excuses nou misplaatst of terecht vindt, accepteert of verwerpt, het onbewuste werd bewust gemaakt.

Misschien is de komst van een nieuwe dag of een verbouwing aan onze spreekwoordelijke flat, alleen mogelijk wanneer we ons als mensheid bewust worden van de manier waarop we nu met elkaar leven en omgaan. Alleen dan kunnen we ons beroepen op ons onderscheidend vermogen als mensen en daar de voor- en de tegens van afwegen. Zoals Oprah Winfrey zei in haar iconische speech terwijl zij als eerste zwarte vrouw de Cecil B. DeMille Award in ontvangt nam tijdens de 75ste Golden Globes: "A new day is on the horizon." Onder luid applaus van veel grote namen van onze huidige tijd, spoorde Oprah anderen aan om hun verantwoordelijkheid te nemen voor de wereld zoals we hem nu geschapen hebben en bedankte ze de pers voor hun rol in die bewustwording die eraan vooraf gaat. Want, wie leert om zijn onderbewustzijn steeds ter verantwoording te roepen, leert met de komst van die spreekwoordelijke nieuwe dag onmiddellijk hoeveel van ons aangeleerd gedrag en gedachten tegen onze natuur indruist. Geen mens wordt geboren met de gedachte of het gevoel dat een ander onderschikt of minderwaardig is, zelfs niet onbewust. Maar nu we hier zijn aangekomen, is er een bewuste beslissing nodig om de schadelijke dynamiek die het veroorzaakte te veranderen. Zelfs wanneer dat door zoiets als cognitieve dissonantie, oncomfortabel blijkt te zijn.
Terug