NL
.
Armoedepornografie, paternalisme en racisme

"Een kind onder de evenaar is meestal maar een bedelaar". Een refrein dat menig individu als kind meezong maar bij iets nadere analyse een wrang gevoel nalaat bij sommigen maar ook onbedoeld stigmatisering en racisme in de hand werkt. Het lied is gelukkig met zijn tijd meegegaan en werd aangepast. Maar is de algemene beeldvorming rond humanitaire campagnes dat ook?

Hongersnood 12-12
Men kan er de laatste dagen niet omheen, de door VN opgezette actie om te doneren voor de gevolgen van de hongersnood in "4 Afrikaanse landen". Het Nieuwsblad plaatste een artikel getiteld "1,4 miljoen kinderen dreigen van honger te sterven in 4 Afrikaanse landen"1. NRC kopt "Actie voor hongersnood Afrika levert 30 miljoen op"2. De landen waarnaar verwezen wordt zijn Nigeria, Somalië, het recent afgescheurde Zuid-Soedan en Jemen. De campagne die ons diep in de geldbuidel wil laten tasten heeft verschillende doelen en gevolgen. Zoals het helpen van mensen in armoede, het spijzen van werkingsmiddelen van allerhande hulporganisaties, het geven van een goed gevoel aan de doneren maar ook het in stand houden of zelfs aansterken van racistisch beeldvorming dat in hoofdzaak zwarte mensen afbeeldt als onbeholpen en niet in staat om voor zichzelf zorgen.

Kaart van het Afrikaans continent en het Midden-Oosten met in het groen Nigeria, geel Zuid-Soedan, blauw Somalië en rood Jemen


Om ons gul te laten geven wordt de waarheid niet altijd eer aangedaan. Een blik op de landkaart leert ons bijvoorbeeld dat Jemen deel uitmaakt van het Midden-oosten en bijgevolg in Azië en niet in Afrika ligt. Datzelfde continent dat wanneer men er niet als een land naar verwijst men het liever opdeelt in Sub-Saharaans-Afrika, waar de donkere Afrikanen zouden leven, en Noord-Afrika dat men bij het Midden-Oosten voegt waar de "bruine mensen oftewel de moslims" zouden leven. Hoewel factoren als de klimaatopwarming, droogte en armoede meespelen is de hoofdoorzaak oorlog. Niet om wille van bijvoorbeeld die droogte of armoede maar inmenging van geopolitieke aard waarbij het Westen haar tanende invloed weigert te accepteren.

De politiek van verdeel en heers

Nigeria
Het geweld in het noordoosten van Nigeria woedt nu ongeveer 10 jaar. Het conflict had met de nodige wil van een aantal actoren al lang in de kiem gesmoord kunnen zijn maar wordt levendig gehouden om Nigeria, het grootste demografische land van Afrika, te verzwakken via de beproefde methode van verdeel en heers. Sinds 2009 is China de grootste handelspartner3 van het Afrikaans continent en dus ook Nigeria wat in het Westen heel wat onvrede uitlokt. Hierdoor verliest het Westen invloed over de voormalig (neo-)kolonies alsook afzetmarkten en ontwinningsgebieden van minerale grondstoffen. Toen in 2009 het conflict in het noordoosten in alle hevigheid losbarstte botste de Nigeriaanse overheid tegen allerlei sancties4,5 waardoor het met haar nog steeds enorm verouderd militair materieel niet adequaat kon reageren. Het doel en gewenste effect van de sancties zijn het laten aanslepen van een oorlog die niet beslecht kan worden, die voortdurend bloed, geld en energie kost en het land economisch, militair en diplomatiek verzwakt. Een land als Saoedi-Arabië dat de financiële draaischijf is van het internationaal fundamentalistisch terrorisme en andere landen aanvalt waarbij geen enkele gruweldaad geschuwd wordt kan blijven rekenen op alle mogelijke Westerse steun en meest geavanceerde wapens.

Zuid-Soedan

Het geweld in Zuid-Soedan is het gevolg van jarenlange inmenging in lokale conflicten. Groot Soedan vaarde voordien een koers die niet in lijn lag met de belangen van het Westen. Het zuidelijk landsdeel viel voordien onder het gezag van de Soedanese centrale overheid maar scheurde zich af nadat het Westen met partners zoals Israel allerlei lokale milities overbeladen met wapens. Na de afscheuring volgden interne twisten en richtten de zwaarbewapend milities de wapens op mekaar. Het gevolg is een groot aantal ontheemden die door het aanhoudend geweld niet in staat zijn om gewassen te verbouwen.

Somalië

Het geweld in Somalië dat zich in hoofdzaak in het zuidelijk deel van het land afspeelt gaat decenialang terug in tijd. Somalië ligt net als Jemen op een strategisch zeer belangrijk plaats omdat het aan de golf van Aden ligt nog voor de rode zee en meteen ook de drukbevaren zeeroutes ter wereld hier passeren. De centrale overheid was in de jaren 90 het onderwerp van allerhande interventies waarna het land werd bestuurd door coalities en overheden die geen lokale steun genoten maar werden opgedrongen vanuit het buitenland. Het land wordt gezien als gefaalde staat en is al jarenlang het toneel van de ene na de andere interventie met buitenlandse soldaten en moordende Amerikaanse drones6. Moest de buitenlandse inmenging en oorlog nu stoppen zou het nog vele jaren zal duren eer het land iets of wat zou functioneren.


Links: op 8 oktober 2016  voerden Saoedische F-15's een luchtaanval en een double-tap-aanval (aanval op toesnellende mensen die ter hulp komen) uit op een wijdaangekondigde begrafenisceremonie waarbij meer dan 800 (sic) doden vielen. Rechts: Saoedisch diplomaat Abdulaziz Al-wasil op 16 november 2016 bij de officiële overhandig door Deens VN-gezaghebber Michael Moller van een zitje in de VN-Mensenrechterraad.


Jemen
De oorlog in Jemen is nu 2 jaar oud. De oorzaak van de ellende is taboe en wordt in onze "vrije en onafhankelijke" pers zelden of nooit bij naam genoemd. De oorzaak is hier Saoedi-Arabië met in haar kielzog de VAE, een aantal Westerse landen en Israël. Saoedi-Arabië wist het land tijdens de "Arabische lente" te onderwerpen door marionettenleider Hadi te installeren. Toen deze verdreven werd door de meerderheid van de Jemenitische bevolking begon Saoedi-Arabië een oorlog tegen het land waarbij het niets of niemand ontzag. Fabrieken, klinieken, voedselkonvooien worden tot op de dag van vandaag gericht en systematisch vernietigd met luchtbombardementen7,8,9,10,11. Het aantal doden wordt in de pers meestal gehouden op enkele 10.000'en maar ligt in werkelijkheid wellicht in de 100.000'en12. De hongersnood woedt ook niet toevallig in het westen van het land waar een blokkade13 heerst door Saoedi-Arabië, VAE en Westerse militaire schepen die zo goed als elke humanitaire hulp tegenhouden. Saoedi-Arabië staat op het punt om met haar bondgenoten de laatste en nog resterende haven, Hudaydah, aan te vallen langswaar de overblijvende voedsel- en humanitaire hulp Jemen binnenraakt waardoor geen 470.000 maar 17 miljoen Jemenieten die wonen in dit gebied kans lopen om de hongerdood te sterven. Omdat Saoedi-Arabië steeds met geld zwaait naar Westerse wapenproducerende landen zoals de VS, Frankrijk, Groot-Brittannië en Duitsland kan het rekenen op de meest vernietigende wapens14 in haar bloedige oorlog tegen Jemen. Met de overvloed aan geld is het ook instaat om elke nakende veroordeling in de VN-veiligheidsraad te ontlopen en verkreeg het in volle orgie van mensenrechtenschendingen en oorlog eind 2016 een zitje in de VN-Mensenrechtenraad15. Men verkiest dus zand in de ogen van mensen te strooien en doet liever aan symptoombestrijding waarbij het leeuwendeel van het op naam van Afrika ingezamelde geld wordt aangewend voor een eenvoudig voorkombare en te stoppen situatie in het Midden-Oosten.

Bij elk van de 4 conflicten waarrond Hongersnood 12-12 draait is de hongersnood het gevolg van oorlog en is de oorlog het gevolg van jarenlange inmenging en interventie van buitenaf, meestal vanuit het Westen.

Beelden als armoedepornografie




De beelden die frequent de revue passeren bij hulpactiecampagnes zijn in feite niets anders dan vastgelegd menselijk leed dat te koop wordt aangeboden als product. De individuen gehuld in ellende moeten ons er toe aanzetten om geld te geven. In tegenstelling tot de basis van vele hulporganisaties is het model van de topstructuur grotendeels vergelijkbaar met die van multinationals. Hun doel is vergelijkbaar met het binnenrijven en maximaliseren van inkomsten. De gehanteerde manier is het gebruik van beeldmateriaal die emoties uitlokken.




In 1981 schreef de Deense hulpverlener Jorgen Lissner een artikel getiteld "Merchants of Misery"16 met daarin het volgende: "Het beeld van het stervend kind wordt gezien als onethisch omdat het gevaarlijk dicht pornografie benadert. Het etaleert het menselijk lichaam en ziel in heel haar naaktheid zonder enig respect voor de persoon in kwestie. Het tentoonspreiden van een Afrikaans kind met opgezette buik in advertenties is pornografisch omdat het iets afbeeldt in het leven dat delicaat en diep persoonlijk is, zoals seksualiteit, afgebeeld wordt als leed. Het zet mensen hun lichamen, hun lijden, hun verdriet, hun angsten in de kijker met alle details en indiscreties die een telescopische lens toelaten.




Het is veelzeggend dat dit soort van sociale pornografie zo overheersend is in fondsenwervingscampagnes voor andere bevolkingsgroepen in gebieden ver weg maar zo goed als onbestaand is voor lokale bekommernissen. (...) De reden voor dit opmerkelijk verschil werd gegeven (...) in een artikel over een 3-jarig Brits meisje en haar droevig lot - niet veel verschillend van de verhalen over Derdewereldkinderen in nood. Maar de advertentie hier bevatte geen foto, enkel een zwart-wit silhouet van een klein meisje met de tekst: 'Onze kinderen hun identiteit wordt nooit onthult om hen de etalering te sparen'." Het gebruik van veeleer vernederende afbeeldingen bij het vergaren van inkomsten is weer helemaal terug van weggeweest. Teddy Ruge, een Oegandese schrijver en zakenman definieert armoedepornografie als "het zoeken van de meest extreme situaties en deze laten voorkomen als de meest alledaagse situatie op het continent."




Armoedepornografie verzwakt de hulpbehoevenden en objectiveert hen. Het reduceert de persoon tot het leed dat het onderwerp vormt van de afbeelding en neemt hun menselijkheid en waardigheid weg. Het simplifiëren en reduceren van mensen tot bepaalde eigenschappen die het onderwerp vormen van hulpactiecampagnes is vergelijkbaar met reclamecampagnes, films maar ook pornografie.

Paternalisme en racisme

Met de continu denigrerende beeldvorming en stereotypering van Afrikanen wordt een gevaarlijk paternalistisch en racistisch idee gevoed. Namelijk dat van de superieure Westerse beschaving en dat van inferieure onbeholpen bevolkingsgroepen die voortdurend nood hebben aan geholpen te worden. Jorgen Lissner schreef daarover het volgende: "Het stervend kindbeeld is ook onethisch omdat het de mythe helpt handhaven dat materiële rijkdom het fundament is van een degelijk kwaliteitsvol leven. Een terugkerend onderwerp in dit soort van advertenties is dat 'we zo'n geluk hebben... dus moeten we wat geld afstaan voor diegenen die het minder goed hebben'. Al de pijn bij ons - kapotte huizen, vervuiling, criminaliteit, drugsmisbruik, eenzaamheid - worden gemakshalve onder de mat geveegd. En zo ook alle sterktes en rijkdommen van de 'ellendelingen' - hun ingenieuziteit, hun culturele identiteit, hun nauwe familiale banden, hun generositeit, hun gastvrijheid. Het resultaat is eens te meer de superieurheid van de superieure Westerse beschaving en waarden die thuiskomen."


Een foto van hulporganisatie World Relief met daarop een witte als het ware aanrijkende hand uit de hemel en een buine hand bedelend vanaf de grond.


Het gevolg van deze beeldvorming is dat witte mensen een goed gevoel, een gevoel van superioriteit, meer zelfvertrouwen ervaren. Aan de andere kant zijn er de donkere mensen die het omgekeerde ervaren bij de het aanschouwen van zulke beelden. Hun zelfvertrouwen wordt ontnomen, hun trots, hun menselijkheid. Bij het zoeken naar een job leeft in de geest van de werkgever onbewust het beeld van een onbeholpen persoon. Elke werkgever wil de beste kandidaat en de continue negatieve bewuste en onbewuste beeldvorming zorgt ervoor dat een kandidaat met een donkere huidskleur zijn of haar kansen ziet slinken.


Links: Richard Barklie net nadat hij de zwarte Parijzenaar Suleymane van de metro had geduwd. Rechts: Richard Barklie op één van de projecten.


Vele hulpverleners zetten zich met een gezond idealisme hand en tand in voor een betere wereld maar voor een aantal hulpverleners is niet zelden bijvoorbeeld avontuur de drijfveer. Toen een zwarte Parijzenaar door Britse Chelsea-supporters van de metro werd geduwd om wille van zijn huidskleur bleek één van de daders directeur te zijn bij een internationale hulporganisatie17. De persoon in kwestie, de 50-jarige Richard Barklie, zong bij het racistisch incident in Parijs: "we're racist, we're racist and that's the way we like it". Iets recenter lag een zekere @benoitvanden3ssche die actief was in Oeganda aan de basis van een racistisch incident met Miss België Romanie Schotte. @benoitvanden3ssche gebruikte daar het N-woord en bij één van de foto's met Oegandese kinderen zette hij de tekst "Learned those niggas to be so thug like us"18.

Links: een afbeelding van het instagramaccount van Romanie Schotte. Rechts: een afbeelding van het instagramaccount van @benoitvanden3ssche op een project in Oeganda.


Bestemming geld

Wanneer een gift wordt gedaan zal in de geest van de donor niet zelden de gedachte ontstaan van het verwerven van moreel krediet. Inherent hieraan ontstaat de gedachte dat de ontvanger een morele schuld opbouwt. In zo'n geval meent de donor dat het in diens ogen opgebouwde krediet inspraak verschaft in zaken die de geholpene toebehoren. De ontvanger verliest in deze virtuele situatie dus gedeeltelijk diens zelfbeschikkingsrecht ten voordele van de donor. Dit resulteert dan in vreemde situaties waarbij iemand een racistische opmerking maakt en zichzelf vervolgens op de borst klopt en zegt geen racist te zijn omdat het geld "aan de arme Afrikaanse kindjes" heeft gegeven. Enkele jaren geleden zorgde het mislopen van een Belgisch contract voor de vernieuwing van de haven van Matadi ten voordele van een Chinees bedrijf voor woedeuitbarstingen bij toenmalig Belgisch minister van buitenlandse zaken Karel De Gucht. Die deed toen in de pers de ene na de andere denigrerende uitspraak zoals "dat de corruptie wijd verspreid was en eigenlijk op alle niveaus was terug te vinden" en "dat België een moreel recht heeft op Congo".


De aardbeving van 12 januari 2010 kostte het leven aan meer dan 300.000 Haïtianen. In totaal werd wereldwijd naar schatting 13,5 miljard dollar opgehaald waarvan het meeste nooit in Haïti werd besteed. Datgene dat toekwam werd gebruikt voor de bouw van nieuwe huurwoningen die voor doorsnee Haïtianen onbetaalbaar zijn. Daarnaast werd dit gebruikt voor de constructie van dure hotels met als achterliggende gedachte dat hotels toeristen aantrekken en zo voor inkomsten zorgen.


De activiteiten van hulporganisaties zijn niet nieuw en worden al eeuwen toegepast. In de 19e eeuw draaiden de activiteiten van hulporganisaties zich rond de 3 C's: civilisering, christendom en commerce (handel). Het "missionarissenwerk" van toen is intussen verder geëvolueerd en de activiteiten zijn fors uitgebreid. Deze variëren van voedselbedeling tot vaccinatiecampagens maar ook christianisering en beïnvloeden van de lokale politiek.

Bekijken we de activiteiten van hulporganisatie vanaf een afstand, dan worden hier en daar economische doelstellingen en belangen zichtbaar. De aanwezigheid van een hulpverleningspost zorgt niet zelden voor allerhande opportuniteiten. In oorlogsgebieden vormen deze soms bijvoorbeeld een bron voor informatie en het hoeft dan ook niet te verbazen dat de inlichtingendiensten19,20 soms nauw verweven zijn met de lokaal opererende hulporganisaties. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de poliovaccinatiecampagne in Pakistan die gebruikt werd om bloedverwanten van Bin Laden op te sporen21 en uiteindelijk leidde tot diens liquidatie. Voorts zorgt de aanwezigheid van "onze" mensen daar dat er zich makkelijker economische opportuniteiten aanreiken. Een deel van het beschikbaar gesteld geld gaat bijvoorbeeld naar lokale overheden die verplicht worden dit te besteden aan producten of diensten aangeleverd door het donorland22. Een econoom becijferde dat voor elke 10 euro die vertrekt naar het zuiden er minstens 10 euro terugkomt.

Bij het zien en schenken aan hulpverleningsacties leeft het beeld dat elke gegeven 100 euro effectief haar doel bereikt en bijvoorbeeld de honger zal doen verdwijnen. In werkelijkheid legt die 100 euro een lange weg af en blijft er soms soms maar weinig over of wordt de hulp gebonden. Er heerst dus een foute perceptie waarbij het lijkt alsof het "zuiden" ontzettend veel geld verslindt zonder enig resultaat. Ook dit draagt bij tot een paternalistisch en racistisch beeld van het superieure Westen en de onbeholpen ontvangers die niet in staat zijn zichzelf te redden.

Conclusie
Doordat de problemen van hongersnood veelal van militaire aard zijn ligt de oplossing niet zozeer bij het geven van geld voor voeding maar bij het stoppen van de gewapende conflicten. Het zijn net de zeeblokkade door Saoedi-Arabië en de voortdurende diplomatieke inmenging en militaire interventies van buitenaf die de oorlogen en daaraan verbonden hongersnoden draaiende houden.

De Westerse landen moeten het zelfbeschikkingsrecht erkennen en respecteren zelfs al heeft dat negatieve economische gevolgen voor diezelfde Westerse landen. Wanneer de Congolese overheid beslist om de opwaardering van de haven van Matadi te laten uitvoeren door een Chinees bedrijf in plaats van een Belgisch bedrijf omdat de kost nu eenmaal lager ligt moet deze beslissing gerespecteerd worden. Het zelfde geldt bijvoorbeeld wanneer de Zimbabwaanse overheid beslist om de post-koloniale-grootgrondbezitters te onteigen van hun enorme landbouwgronden en deze te herverdelen onder de landloze lokale bevolking. Landbouwgrond die decennialang in handen was gebleven van een zeer kleine minderheid van Britse nazaten die er veelal tabak op verbouwden. Zulke lokale beslissingen die zelfbeschikkingsrecht en autonomie vergroten, moeten gerespecteerd worden en niet onthaald worden op contraproductieve sancties die tot de dag van vandaag aanhouden.

De negatieve beeldvorming en stereotypering werkt stigmatiserend voor zowel de mensen die worden afgebeeld als de Afrikanen in de diaspora en houden paternalistisch en racistisch ideeën in stand.

Iets doen is niet altijd het juiste doen.


Gelinkte informatie
1. Zag u al dat spotje met Afrikaanse kindjes op tv? Dit gebeurt er met het geld dat u stort
2. Actie voor hongersnood Afrika levert 30 miljoen op
3. China surpassed U.S. in 2009 as Africa's biggest trading partner
4. How realistic is the US’ security pledge, considering it is yet to lift its Leahy Law ban on Nigeria?
5. Nigeria sidesteps US sanctions on fighter planes
6. Oops They Did it Again: US 'Misdirected' Drone Strike on Somalia Kills 22 Civilians, Soldiers
7. Saudis bomb Sanaa during Million-Person march
8. Thousands protest Saudi bombing that killed and wounded over 700 in Yemen
9. At least 11 dead after Saudi-led coalition bombs Yemen hospital
10. Saudi Arabia deliberately targeting impoverished Yemen's farms and agricultural industry
11. Saudi Arabia Bombs Another School In Yemen, Killing Five
12. U.S. To Escalate Its Two Years War On Starving Yemen
13. 18 Months In, Saudis Deny Yemen Naval Blockade Is Even Happening
14. Nederlandse wapens in gebruik in oorlog in Jemen
15. UN elects Saudi Arabia to Human Rights Council, oversight on women’s rights
16. Merchants of misery
17. Chelsea fan caught up in 'racist incident' is former policeman and now a human rights group director
18. Miss België 2017 krijgt black Instagram over zich heen na racistische reactie
19. How the CIA Operates Through Non-Governmental Agencies
20. USAID's Dan Mitrione Was A Sick Fuck Who Taught Torture To Dictators
21. Pakistan: CIA's Fake Vaccination Ploy to Hunt Bin Laden Sparked Polio Epidemic
22. Vooral rijke landen worden beter van ontwikkelingshulp

Terug